Skip to main content

डोल्पाको राजनीति र बिकास बारे एक मन्थन

of] n]v @)&) ;fndf n]lvPsf]n] To;a]nfsf] ;do / ;Gb{ex?nfO ;d]6]/ k+lQsf/n] tof/ kf/]sf] n]v xf] . To;}n] o; n]vnfO To; a]nf ;Dd ePsf] 36gf / kl/36gfx?nfO cfwf/ dflg kf7s a{ux?n] kl9lbg' x'g k+lQsf/sf] lagd| cg'/f]w 5 .


        k|s[tLsf] cyfx 56f / ef}uf]lns ljs6tfsf] cg'kd 8f]Nkf lhNnf g]kfnsf] ;a} eGbf 7"nf] lhNnf xf] . hg;f+lVlso lx;fan] sd hg3gTj ePsf] of] lhNnf ;d'lb| ;txb]lv !%@% ldÞ= &^@% ld= / If]qkmnsf] lx;fan] &,**( ju{ ls=ld 5 . /fHon] ljleGg lglt lgdf{0fsf] kIfaf6 g} k5fl8 kfl/Psf] of] lhNnfdf cem} ;Dd otfoft, df]6/ af6f], vfg]kflg, ljB't,;~rf/,lzIff h:tf ljsf;sf k{"jwf/x?af6 lhNnfsf ;a} 7fpFx?df ;dl:tut ?kdf ljsf; x'g ;s]sf] 5}g . Jfftfj/l0fo tyf h}ljs ljljwtfsf] wlg, ax';fF:s[lts kl/lw leq afFw]sf], k|fs[lts ;f}Gbo{n] el/k"0f{ lhNnf gjo'usf] leljGg ljsf;sf r/daf6 cem} w]/} 6f9f /x]sf] 5 .
         ljsf;sf] s'/f ubf{ /fhlglts bn / g]tfx?sf] c;Ifdtf, 7]s]bf/x?sf] dgf]dflg tGq / sd{rf/LtGqsf] ckfblz{tf sf/0f x'gkg]{ ljsf; tyf 5'6fPsf] jh]6x?sf] b'?kof]u ePsf] 8f]NkfnL ;fd' 5n{+u g} 5 . ljsf;sf] s'/f ug]{ xf] eg] @))& ;fn b]lv otf ljZjdf cfPsf] ;~rf/ hutsf] km8sf] afx]s c? s'g} ljsf;sf r/0fx?n] 8f]NkfnLx?sf] d'xf/ km]g{ ;s]sf] 5}g .cfly{s ljsf;sf] s'/f ubf{ jg k}bfj/ cyf{t jx'dNo hl8al6 of;f{u'Daf nufot cGo hl8a'l6x?n] 8f]NkfnL hglhjgdf cfPsf] kl/jt{gnfO{ xfldn] gsf{g ;Sb}gf} t/ klg x'gkg]{ af}lbs r]tgf tyf ef}lts lasf;af6 cem} w]/} lhNnfx? eGbf 8f]Nkf cGtt k5fl8 g} k/]sf] cj:yf 5 .
       c1fgtf,clzlIftsf] s'/f ubf{ gofF lkl8x?sf] ;Gb{edf of] nfu' x'b}g lsgls cfhsf] ljZjJoflks/0f, k"lhFafbsf] r/d ljsf; ;u}+ 8f]Nkflnx? ljZjsf ljleGg d'nsx?df cWoog tyf sfdsf nflu k'u]sf 5g\ . cem} gofF lkl8+x? t ljleGg ;fdflhs sfo{x? tyf cWoogdf lgs} hfu?s b]lvG5g h'g ;/fxlgo 5 . ljsf;sf] s'/f ug]{ xf] eg] k~Roft sfn b]lv cfh ;Dd s'g} To:tf 3tnfUbf pbfx/0fx? ePsf] b]lvb}g, @)$( g]kfnL sf+u]|;sf g]tf dfglgo >L Sofa' a'9f Hf:n] Hf}l/uf8 ;fgf hnlaB't cfof]hgfsf] ljsf; afx]s c? sg} ;Demg of]Uo ljsf; ePsf] b]lvb}g .
        slt /fhlglts g]tfx? sfo{stf{x?, slt /fhlglts kf6{L{x? hGd], x's]{, lgjf{lrt eP klg Oltxf;df cd/ /fVg] sfdx? Efg] u/]sf] kfOb}g . g]kfnL sf+u]|;, /f=k=kf, P=df=n] xflj ePsf] 8f]Nkf @)$^÷$& sf] s]lx ;do ;Dd /f=k|=kf / @)$^÷$& sf] hgcfGbf]ng kZRoft g]kfnL sf+u|];, /f=k|=kf, P=df=n]sf] hGd eof] . ;fy} g]kfnL sf+u|];, /f=k|=kf, P=df=n] ;+;bx? lgjf{lrt eP, km]l/ s]lx g]tfx? kfl6{ kl/at{g ul/ r'gfa n8]/ km]l/ lgjf{lrt eP . o;} ul/ @)%@÷%# sf] g]=s=kf dfjf]afbLsf] hgo'2n] 8f]NkfnfO c5'6 /fVg ;s]g . To; ;+u ;+u} ufpF ufpFdf lj:tf/} hgo'2sf cfuf]x? ;lNsb} lyof] . h;sf] kl/0ffd :j?k ldlt @)%% df gfDbf] cfs|d0f / To;} nut} @)%& df b'g} sf] cfs|d0fn] 8f]Nkf lhNnfnfO dfcf]aflb cv8f lhNnfsf] ?kdf kl/lrt u/fof] . emg} hgo'4 sfndf t 8f]Nkf lhNnfsf] dfq s] s'/f ;f/f g]kfndf g} ljsf;sf s}of} sfdx? 7Kk /xof] eg] ePsf ljsf; lgdf{0fsf sfdx? Klg eTsfO{ km'6fO ljWj+; g} drfOPsf] lyof] . emg} 8f]Nkf h:tf b'u{d lhNnfx?df t ljsf; t z"Go g} /xof] . uf=lj=; ;lrax? ;d]t ;b/d'sfddf al; ufpF kl/ifb ug]{ ufpFsf s]lx ;e|fGt ju{ / ;lra lar ah]6 s'DNofpg] v]n lgs} rNof] . o;l/ em08} Ps bzssf] dfcf]aflb hgo'4  sfnn] 8f]Nkf nufot b]Zfsf] ljleGg e"–efusf] ljsf; lgdf0f{sf] sfddf 7'nf] afwf k'Uof] . dfcf]aflb hg;]gf g]kfn k|x/L, ;;:q tyf g]kfnL ;]gf tyf s}of] ;a{;fwf/0fx?n] Hofg u'dfpg k/]sf] tkfO xfld ;fd' ;j{ljljt} 5 . cem} sltko 408sf 3fpx? k'l/Psf] 5}gg .
      x'Gf t xf] ljZjsf] Oltxf;nfO s]nfP/ x]g]{ xf] eg] kl/jt{gsf xfjfx? axbfF w]/} w]/} dfgj jlnx? Rf9]sf] / r9fPsf] pbfx/0fx? 5g . lg/+s'; /fhtGqsf] cGTo / u0ftGqsf] :yfkgf gf/f af]s]sf] g]=s=kf dfjf]aflb / ;ft bn ;lxtn] @)^@÷^# sf] hgcfGbf]ng kZRoft b]Zfdf #)) aif{ k'/fgf] lg/+s'z /fhtGqsf] cGto ul/ gof u0ftGqsf] :yfkgf eof] .b]zdf gofF ;+ljwfg jgfpg gofF r'gflj ;/sf/ jgfpg /0flgltsf ;fy bnx?n] cGtl/d ;+ljwfg hfl/ ul/ r'gfj ug{] 3f]if0ff u/]/ @)^%| ;fn r'gfj eof] h; cg';f/ dfcf]jfbLn] w]/} h;f] 7fpFdf jnhlˆ6 / kfb{lztf ;fy ;+ljwfg ;efdf w]/} l;6x? Nofpg ;kmn eof] t/ jx'dt eg] x'g ;s]g . o;} qmddf 8f]NkfnLn] klg dfcf]jfbLsf] tkm{af6 /fd a=lj=l;, ;To kxf8L ;+;b -;ef;b_ kfof] eg] g]kfnL sfFu|];sf] tkm{jf6 ;dfg'kflts ;ef;bdf b'wsdf/L xdfn ;+lawfg ;efsf] ;b:odf lgjf{lrt eP . clg @ aif{d} ;+lawfg agfpg] / b]zdf gofF k|0ffln :yfkgf ug]{ nIosf ;fy ^)% ;ef;bx? ;lxtsf] ;+lawfg ;efsf] 3f]if0ff eof] . t/ bnx?sf] cf–cfˆgf] :jf{ysf sf/0f ;/sf/ lvrftflgsf sf/0f tf]lsPsf] ;dodf ;+lawfg ag]g / k6s k6s ul/ klxnf], bf];|f], t];|f] / rf}yf} k6s ;Dd Dofb yKbf ;d]t ;+lawfg gag] kl5 cGtt ;+lawfg ;efsf] e+u ul/ gofF r'gflj k4ltsf ;fy hfg] lg0f{osf ;fy ldlt @)^(÷)@÷!$ ut] klxnf] ;+lawfg ;efsf] la37g eof] .      
           ljsf;sf] s'/f ubf{ /fhlglts sfo{stf{,;/sfl/ ;+oGq, 7]s]bf/x?sf] clu|d e"ldsf x'G5 . lsgeg] ljsf; eg] ljsf; eg]sf] /fd, Zofd, xl/ cflb OToflbn] 3/ agfPsf] h:t} xf]Og, of] t /fHo ;+oGq, lhNnf tj/df /x]sf] lh=lj=;, ljleGg bnsf g]tf tyf sfo{stf{x?, a'l4lhlax? aLrsf] ulDe/ 5nkmnaf6 lgisif{ lgsfln x'g] sfd xf] . o;l/ ljsf; lgdf{0fsf sfd sfhx? /fd|f] ePdf To;sf] >]o g]tf sf{ostf{x?nfO hfG5 t/ of] aflx/L a'emfO dfq xf] . jf:tadf ljsf; lgdf{0fsf slt /fd|f] sfd eof] ePg eGg] s'/f d]/f] ljrf/df /fhlglts g]tf, sf{ostf{, eGbf klg sd{rfl/ ;oGq / lgdf{0f sDklg tyf 7]s]bf/x?df hfG5 . /fhlglts g]tf tyf sf{ostf{x? t s]jn kxn ug]{ dfq x'g\ . t/ of] eGg'sf] tfTk{o of] xf]Og ls ;a} g]tf tyf sf{ostf{ e|i6rf/af6 rf]vf] 5g, o4lk sf]lx sf]lx g]tfx? clt g} ;/fxl0fo 5, t/ sf]lx clt 3[0ff ug{ nfos / y'Ss eGg nfossf 5g . x'gt o:t} xf] ljZj a|xdf08df ;Gtfg yl/yl/sf . hxf ;Dd e|i6rf/sf] s'/f ubf{ sd{rfl/ ;+oGqsf] ldlndtf] lagf s'g}klg g]tf tyf 7]s]bf/x?n] dfq ug{ ;Sb}g lsgeg] x/]s lasf; lgdf{0fsf sfdsfhx?df cg'udg / lg/If0f ug]{ ;jf{lwsf/ s]jn sd{rf/Lsf] afx]s c? s'g} lgsfonfO 5}g .
        o;/L 8f]Nkfsf] lasf;sf] s'/f ubf{ log} g]tf agfpbfx?, 7]s]bf/ tyf 8g au{x? / sd{rf/L ;+oGqsf] ldlndtf]df r/d ljsf;sf cfof]hgfx? 9fs5f]k ul/ ah]6 s'DNofpg] v]n lgs} cufl8 b]lv rNb} cfPsf] / cem} klg rln/x]sf] 5 . xf]Og eg] 8f]Nkfdf x'gkg]{ lasf; lgdf{0fsf sfdx? lsg /fd|f] tj/n] x'g;s]sf] 5}g .v]n v]nfl8sf] xftdf x'G5 eg] em} ljsf; lgdf{0f s'g / slt tj/sf] dfWodaf6 cufl8 a9fpg] xf] eGg] tkm sd{rf/L ;+oGq / lgdf{0f sDklgsf] dxTjk"0f{ e"ldsf x'G5, lo b'a} kIfsf] lgtfGt / ;fk]lIft ?kn] g} ljsf; slt lbuf] u/fpg] eGg] s'/fsf] lgwf{/0f u/fp5 .
         jf:tjdf Oltxf;sf ljleGg kf6fx?nfO s]nfP/ x]g]{ xf] eg] dx sf8g] xft rf6\g' :jfljs} xf] t/ klg x/]s s'/fsf] l;df x'G5 t/ dx sf8\g] slt xb ;Dd xft rf6\g] eGg] s'/f oxflg/ uxlsn] laifo xf] . s'g} klg lasf; lgdf{0fsf] sfd ubf{ %) k|lt;t sfd lt/ / %) k|lt;t rf6\g lt/ nfUg s]lx xb ;Dd l7s} xf] t/ oxf t eO lbof] s] eg] *) k|lt;t rf6\g @) k|lt;t dfq lasf;df nufof] eg] s] lbuf] lasf; / kRg of]Uo sfd xf] . s] o;/L vfO /fVof] xf] eg] eflj k':tf;Dd cfOkUbf krfpg ;lsPnf < of] Ps s8f k|Zg xf] . dfgj Oltxf;sf] lasf;s|d 9'u+] o'u b]lv cfhsf] Psf;f+} ;tfAbL ;Dd cfOk'Ubf ljleGg sfnv08df ljleGg k|ult / b'u{ltsf afjhb klg cfhsf] r/d ljZjAoflks/0fsf] r/d l;dfdf cfOk'u]sf] 5 . o;/L 8f]NkfnL lasf;sf] s'/f ubf{ s]lx gePsf] cjZo xf]Og . x'gt ePsf 5g kl/jt{gsf s]lx lrGxx? t/ klg @÷$ hgfsf] xflj eg] hxfsf] Tolx 5 .
         o;/L ljZj j|xdf08nfO{ lgxfn]/ x]g{] xf] eg] b]jL b]jtfsf] kfnf] b]vL clxn] ;Dd Go"g ju{x?n] 7'nf] ju{ dfly /fh rnfpb} cfPsf 5g. cd]l/sf s} s'/f ug{] eg] !)) k|lt;t dflg;x?df %÷& /fh u/]sf] 5g To:t} g]kfns} ;Gbe{ x]g{] xf] eg] #%÷#^ /fhlglts kfl6{x? 5g\ t/ klg b]z rnfpg]df $ j6f kfl6{sf] lzif{ g]tfx?sf] dgf]dflg g} 5 . To:t} 8f]Nkfdf klg @÷$ hgfn] cfd 8f]NkfnL hgtnfO{ /fh ul//x]sf 5g . of] k|s[ltsf] lgod eGg] xf] ls ;+;f/sf] l/t v} s] xf] s], oxfF g]/ d]/f] egfO{ of] xf] ls @÷$ hgfn] /fh ug{ x'b}g eGg] xf]Og @÷$ hgfn] /fh ug{ x'G5 cjZo x'G5 t/ ;j}nfO{ sNof0fsf/L x'g] ul/ /fh ubf{, t/ cfˆgf] dfq{} / cfˆgf] gftf uf]tfsf] dfq} enf] x'g] ul/ /fh ug{ Ps g}lts e|i6rf/ xf] Ps ;fdflhs ck/fw xf] . @)%^ ;fndf cfPsf P= df=n] n] NofPsf] cfˆgf] ufpF cfkm} jgfpF eGg] lglt j8f] ;x/f]lgo 5 . h;n] uf=lj=; df %÷% nfv ljsf; lgdf{0fsf nflu 5'6fPsf] lyof] . t/ To;sf] ;b'kof]u eGbf klg b'?kof]u ePsf] va/ x? kqklqsfn] 5f]k]s} 5g . emg} o;df dfcf]jfbL ;/sf/n] %÷% nfv jh]6nfO{ #) nfv k'–ofPsf] ;j{ljljt 5 . o;/L uf=lj=; If]qdf #)÷#) nfvsf] jflif{s jh]6 clt g} pQd sfo{ xf] t/ klg oxfF lg/ s] s'/f a'‰g h?/L 5 eg] 8f]Nkf h:tf b'u{d 7fpsf uf=lj=; x?df uPsf] #) nfv jh]6sf] ;b'kof]u ;lx ta/af6 ePsf] 5 . of] k|Zgsf] pQ/ hfGg a'‰g h?/L 5 . #) nfvsf] jh]6df  !% nfv ;Dd ljsf; lgdf{0f vr{ x'g clt pQd xf] t/ oxfF t ljsf;sf] s] s'/f cfof] eg] #) nfvdf % nfv klg ljsf; lgdf{0fsf] nflu vr{ gx'g] k/Dk/f 5 .
     af:tadf cfhsf] kF'lhafbsf] clt r/d kl/a]zdf dxfb]asf] klg ltg g]q eg]em} xfld dflg;sf t s] s'/f k};f / ;DklQ eg] kl5 Hofg g} kmfNg], xTof ug]{, u'08fulb{ ug]{ k|a[ltn] 8f]Nkf lhNnfnfO klg c5'tf] /fv]sf] 5}g . s'/f s]xLsf] x}g zx/tf/f uf=lj=; hxfF d x's]{ v]n] j9] k9] ToxL uf=lj=; df cfem} r/d o'2 af6 lkl8t 5 . sf b'O{ w'j{x?sf] larsf] em8k / u'Daftf/fsf b'O{ w'j{x?sf] dg d'6fjn] ufpn] hglhjg c:tJo:t / czfGtL 5fPsf] s'/f obf sbf kqklqsfdf k9\g kfpFbf clt g/dfOnf] nfUof] dnfO{ .
      cGTodf hfFbf hfb} d s'g} AolQm ljz]if jf kfl6{ ljz]ifsf] dfG5] klg xf]Og\ dnfO{ sf]xL ;+u s]lx lng lbg' 5}g t/ klg jfNosfn b]lv clxn] ;Dd cfOk'Ubf b'Orf/ cIf/ k9g / n]Vg hfGg] ePsf] x''bfF s] ;xL s] unt 5'6ofpg] ;Sg] ePsf] x'bfF Ps sndsf] cf]t lnO Joltut efj x? k|i6km'6g ul/Psf] of] cfn]v s;}sf] JolQut lhjg tyf ljrf/df 7]; nfUg uPdf ;+of]u jz dfq x'g]5 . hfbfhfb} xfdL dfgj ;j}sf] uGtJo Pp6} 5 . ;j}n] Ps lbg of] wlt{ 5f]8g} 5 . of] lhjgdf s] sf] lvrftflg s] sf] em} emu8f kf/bflztf tj/n] ;j}n] sd{ u/f} clg sd{ cg';f/sf] kmn kfpFFg]5 . of] ;+;f/ 5f]8]/ hfbfF cflv/ hlt klg ef}lts >L;Dklt eP klg ;j} 5f]8]/ gf+uf] zl// g} lnP/ hfg'5 . l/; /fu gu/f} ldlnh'nL 8f]Nkfdf a;f}, lhDd]jf/ kbdf a;]sfx?n] 8f]Nkf ljsf;sf kxn sbd wrfnf}, ho 8f]Nkf ÛÛ
n]vs lqe'jg ljZjljBfnodf dfgjzf:qdf Pd=lkmn= cWoog/t 5g\ .



Comments

Popular posts from this blog

The story from Kimathangka Border in Nepal

  “Ten years ago, the people of China were living a very hard life. In winter, they used to come to our village (Hungong) to seek jobs. They used to work for us on wages. But these days things have changed. Now people from here (Nepal) go to China for work.” At 7:15 am on October 18, 2021, we started our journey from Chhumser village of Bhotkhola  Rural municipality of Sankhuwasabha district towards Kimathanka. After leaving Chhumser village, we traversed through jungles, hills, and  ravines, passing by cascading waterfalls, lush vegetation, and a swift water stream, reaching a place called Dungokpa. It was an arduous journey traversing, descending, ascending, and descending again over a period of seven hours. There were two cowsheds in Dungokpa, along with the powerhouse of Kimathangka Micro-hydropower Project. The road from Kimathangka passed through here, and after following the road for an hour and a half, we reached the check post of Barun Conservation Area. From the...

बस्तु विनिमय प्रथा: याङ्माली भोटे र तम्मोरखोले लिम्बुको आलु र कोदो साटासाट

" माघको महिना , वरिपरिको डाँडाहरुमा सेताम्मे हिंउ परेको , वरपर घनाजंगल   र बिचमा चौर अनि एउटा सानो टिनले छाएको पाटी । वरिपरी निलो पहेलो रंगका पालहरु टाँगिएको थियो । तल तिर   याङ्मा खोला कन्चन   बगिरहेको आवाज सुनिन्थ्यो। पालको बाहिर र चौरमा बसेर याङ्माबाट झरेका याङमाली भोटे हरु   तमोरखोला बाट माथि आउने लिम्बुहरुको बाटो हेरीरहे का थि ए ।   ढ ा क्रा बोकेर एकहुल लिम्बुहरु जब आइपुगे   भोटेका केटाकेटीहरु " रोङ्बा   लेप्सो , रोङ्बा   लेप्सो "   (लिम्बुहरु आयो लिम्बुहरु आयो ) भनि चिच्या ए ।   बयस्क भोटे हरु हतारहतार गरी लिम्बुहरु आइरहेको बाटो तिर कु दे ।   लिम्बुहरुलाई तानेर   आ’ आफ्नो पाल मा लग्नेहरूको होड देख्दा रमाइलो लाग्यो । मानव सभ्यताको इतिहास हेर्ने हो भने वस्तु विनिमय मानिसको जिविकोपार्जनको लागी अभिन्न अङ्गको रुपमा रहेको पाइन्छ । सामान्य अर्थमा वस्तु विनीमय भनेको दुइ वा दुइ भन्दा धेरै   मानव समुह   बिच विना मुद्राको प...

किमाथाङ्का डायरी–२ : राहत पठाउँछ तर, चेली रोक्छ चीन

  विगत दुई वर्षयता कोभिड-१९ ले विश्वमा आर्थिक, सामाजिक र राजनीतिक उथलपुथल गरायो । विकसित देशहरूले पनि ठूलो धनजनको क्षति व्यहोर्नु पर्‍यो । तर पनि त्यहाँका सरकारहरूबाट मनग्य राहत र सामाजिक सुरक्षा भत्ताहरू दिएकोले त्यहाँका जनताले त्यति धेरै आर्थिक समस्या व्यहोर्नु परेन । नेपाल जस्ता विकासोन्मुख र गरीब देशहरूमा भने जनताको दैनिकी जीवनमा नै ठूलो असर गर्‍यो । कैयौंले रोजगार घुमाएको र कैयौं मानसिक रुपमा विक्षिप्त भई आत्महत्या गरेका खबरहरू सुन्यौं, हेर्‍यौं र पढ्यौं । नेपालको सन्दर्भमा विशेषगरी नेपाल र भारत नाका छेउछाउ र नेपालबाट भारत काम गर्न जाने जमातको दुःख–पीडा, भोगाइ बारेमा धेरै सुन्यौं, हेर्‍यौं र पढ्यौं । तर चीनसँग सीमा जोडिएका सीमा क्षेत्रका बासिन्दाहरूको बारेमा विरलै पढ्न, हेर्न र सुन्न पायौं । हुन त यो यात्रा संस्मरणमा कोभिड–१९ ले उत्तरी सीमा क्षेत्रमा पारेको पूरै प्रभावहरूबारे चर्चा गर्न सम्भव छैन । तर पनि मेरो यात्राको दौरानमा मेरो आफ्नो यात्रा अनुभवसँगै मैले देखेका, सुनेका र भुईं मान्छेहरूले सुनाएका, राष्ट्रिय मिडियाहरूले छुटाएका विषयवस्तुको उठान मात्र गर्नेछु । राहत बाँड्ने ...